Talude de Xuegu la Bola

Hai unha especie de lei de Murphy arqueolóxica que conta que no último día dunha prospección ou escavación sempre aparece un achado importante.

Pola nosa banda, podemos confirmarvos que é así.

Despois de ter éxito en Cueiru, onde localizamos un conxunto de materiais asociados ao exército romano, empezamos a prospección no seguinte sitio arqueolóxico: El Xuegu la Bola, do que vos falamos estes días. A 1.700 metros de altitude as condicións de traballo son máis duras: un vento frío percorre as dorsais e péganos todo o día no corpo, non hai lugares de refuxio e as condicións empinadas do sitio fan o traballo de prospección extenuante.

E hai máis. O día 6 amenceu pesado, coas nubes baixas, cheo de néboa. Andrés Menéndez e David González especulan que quizais o Xuegu la Bola conseguiría sobresaír por riba da néboa, como outras veces, pero ao atravesar a braña de Piedraxueves xa nos quedou claro que non ía ser así. Estamos metidos no medio dunha espesa nube que non ten ningunha pinta de moverse. Choveu toda a noite e a pista é un lameiro. Nin sequera a música de Daft Punk, que João Fonte pica sempre que temos que atravesar un complicado regato, serve para que o todoterreo consiga remontar terreo, así que nos expoñemos ou a facer intentos perigosos e absurdos de remonte co coche ou a cargar co equipo e acceder ao campamento andando, pola vía da Mesa. Acabamos decidindo esta opción.

O problema é que nos dous días anteriores e no que levamos de terceiro o xacemento non respondeu nada: está arqueoloxicamente mudo, aínda que aparecen pequenos descubrimentos que nos entusiasman, como unha posible cabana ou curral nunha especie de terraplén, na zona alta do Xuegu. Se en Cueiru os días de traballo ofrecéronnos unha importante colección de materiais -dos cales, moitos posteriores ao mundo romano-, aquí en Xuegu la Bola non aparece nada. O illamento do lugar quizais inflúa neste aspecto. “Estamos a traballar un pouco desquiciados”, sinala David, que expón irse. A tozudez doutros membros do equipo, como José Costa, fan que decidamos estar máis tempo.

Prospectamos nunha zona baixa, non lonxe dunha das claviculae de entrada do recinto. Nos nosos voos con drone podemos apreciar de maneira impresionante o noiro nun dos lados. Sabemos que El Xuegu é unha estrutura arqueolóxica enorme, pero resístese. Mesmo para o drone. A néboa ascende a montaña e logo derrúbase pola dorsal do campamento, impedíndonos traballar no modelo 3D ao pecharnos a visibilidade nunha área tan grande como a de El Xuegu.

Ata o último momento, no que todo cambia. O equipo localiza unha peza magnífica, unha punta de venablo, que é retirada e documentada con máxima precisión e coidado. “Trátase dunha peza de enmangue tubular, describe José Costa, que iría encaixada nun mastro de madeira e que, probablemente é dun venablo, unha arma lixeira e arreboladiza. Esta tipoloxía usouse ao longo da historia pero neste caso, polo contexto e o grao de deterioro no que apareceu, pode pertencer a época romana.

E non é a única. Aparecen outros fragmentos tamén vinculados ao equipamento militar que cambian a visión e interpertación do xacemento, asociándoo xa á presenza militar romana no Camín da Mesa. A hipótese inicial, determinada polo equipo para partir do estudo dos datos LIDAR, a localización e a morfoloxía do lugar, queda confirmada. Xunto coa Carisa, El Xuegu a Bóla é un dos campamentos de maior altitude do exército romano.

A campaña foi tremendamente satisfactoria. Temos pezas como fragmentos de pilum, cravos de caliga, un coitelo afalcatado que, a falta da súa restauración e estudo detallado, asimílanse a materiais recuperados noutros castra aestiva do NW”, sinala David González.

Na Mesa a historia e o pasado son fillas da néboa, que nos esconde cousas e móstranos outras, ás veces claramente, outras veces de maneira borrosa. A ciencia é, aquí, o exercicio de tentar ver a través da néboa. Cando esta ábrese, no alto de El Xuegu La Bóla, divísase de lonxe o porto da Mesa, por onde entraron as lexións fai dous mil anos desde a conca do Douro. Cada doce quilómetros estableceron un novo campamento para miles de soldados. Aquí, en El Xuegu La Bóla, o xacemento máis ao sur en territorio astur nesta serra, por agora pérdese o rastro deste continxente de soldados que cambiou a historia do noroeste.

As investigacións permítennos avanzar, aos poucos, neste episodio. Agora restan moitas horas de estudo dos materiais, de laboratorio, e de novo co resto das ferramentas informáticas. O ano que vén tocará avanzar de novo en campo. Alí estaremos nós e convidámosvos a que nos acompañedes. Grazas por seguirnos nesta campaña.