Historias, Sitios

Unha agulla nun polígono: o campamento de Campos (Vila Nova de Cerveira, Vale do Minho)

O Baixo Miño desde o Alto do Cervo
O Baixo Miño desde o Alto do Cervo

Campos emprázase no entorno de São Pedro da Torre (Valença, Portugal), á beira do río Miño. Aquí, os galegos construíron unha fortificación terreira de planta estrelada, o forte de San Luís Gonzaga, durante a Guerra da Restauração Portuguesa (1640-1668). Como estratexia para cortar o avance destas tropas en terras portuguesas, narran as crónicas que, equidistante a tiro de canón deste forte, os lusos construíron unha serie de atalaias e fortíns, dos cales polo menos un deles situaríase no lugar de Campos.

Fortificacións construídas en torno ao Forte de San Luís Gonzaga en São Pedro da Torre (Valença), entre as que se atopa o Fortim de Campos.
Fortificacións construídas en torno ao Forte de San Luís Gonzaga en São Pedro da Torre (Valença), entre as que se atopa o Fortim de Campos.

Cando se intentou comprobar en campo a conservación de restos arqueolóxicos que se puideran relacionar con este episodio histórico, a zona xa estaba arrasada pola construción dun polígono industrial na década de 1980. É por iso que houbo de recorrer á análise das imaxes por satélite de Google Earth  e das fotografías aéreas históricas  existentes para esta zona de Portugal (Vóos RAF 1947, SPLAL 1949 y USAF 1958). Foi entón cando se identificou unha estrutura de grandes dimensións e planta cuadrangular cos esquinais redondeados. No seu interior acháronse ademais os restos doutra estrutura que si podía corresponderse cunha fortificación de época moderna.

Figura2b
Visita á Zona Industrial – Polo I de Vila Nova de Cerveira, na que se localizaría o campamento de Campos.

Logo de levarse a cabo un estudo morfolóxico do recinto maior concluímos que se trataba dun campamento romano reocupado durante a Guerra da Restauração. Mediante o emprego de técnicas fotogramétricas puidemos apreciar a existencia dun amplo espazo chairo no interior, dunha elevación artificial correspondente aos restos do terraplén campamental e dunha depresión que se relacionou cunha único foxo. Ademais, as condicións do lugar son as idóneas para o establecemento dun asentamento militar: un terreo cunha suave pendente, saneado, con boa visibilidade sobre o entorno e franqueado polo río Miño e o Ribeira de Campos. Pese a non coñecerse a extensión total do recinto, non cabía dúbida de que se trataba dun exemplar de notables dimensións que podería albergar un destacamento militar importante.

Comparación entre a ortoimaxe do PNOA de 2008 e a ortofotografía realizada a partir dos fotogramas USAF58.

O descubrimento de Campos implica a documentación dos primeiros castra aestiua positivamente identificados na área norte de Portugal. Ademais, constitúe o segundo recinto militar romano rexistrado na área occidental da antiga Gallaecia, tras O Cornado (A Coruña). Este feito permite reverdecer vellas interrogantes históricas respecto ao alcance e finalidade da presenza militar romana na rexión en relación co proceso de integración da mesma no mundo romano.

Fotointerpretación da estrutura de maiores dimensións documentada en Campos, realizada sobre unha ortofoto obtida a partir dos fotogramas SPLAL 1949.

Malia os estragos producidos pola man do home, aínda existe en Campos a posibilidade de que se conserve unha pequena zona intacta. O seu estudo coas técnicas arqueolóxicas axeitadas permitiría profundar no coñecemento e datación dos castra aestiua. So falta atopar esta pequena agulla no polígono.

Rebeca Blanco-Rotea

Leave a Comment

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *