► This is the fifth year of archaeological campaigns in Sasamón, Olmillos de Sasamón and Villasandino.

► Archaeologists had previously documented by aerial photography and other non-invasive methods several structures surrounding the castro (hillfort) for at least 6 km, as well as several possible Roman camps.

► On-field surveys and excavations at the site have uncovered the defences built by the Romans to form this great display of military engineering, as well as the remains of Roman soldiers’ equipment.

Olmillos de Sasamón, Burgos, 13 September 2021. 

The team of archaeologists led by Jesús García Sánchez (Institute of Archaeology, Mérida-CSIC) and José Manuel Costa-García (University of Salamanca) has concluded its fifth annual campaign of surveys and excavations in the region of Sasamón. This intervention, financed by the Diputación de Burgos and the town councils of Sasamón, Olmillos de Sasamón and Villasandino, has studied a series of archaeological remains documented by aerial prospecting around the Cerro de Castarreño (Olmillos de Sasamón) and which would have formed part of a Roman siege scenario.

Double line of ditches documented from the air by drones

Continue Reading

Levantamiento aéreo a partir de dron desde el sitio de Alto da Raia realizado por el Prof. José Alberto Gonçalves de la Facultad de Ciencias de la Universidad de Porto.

Entre hoy, lunes 24 y el viernes 28 de mayo, el grupo de investigación romanarmy.eu llevará a cabo una nueva campaña arqueológica, esta vez centrada en un recinto fortificado inédito en la frontera entre Galicia y Portugal. Este es el sitio arqueológico del Alto da Raia, una fortificación de traza tendente a rectangular recientemente descubierta por este grupo. La intervención arqueológica busca validar la hipótesis de que puede tratarse de un campamento militar romano. De ser así, este sitio arqueológico tendría un gran valor histórico para conocer los procesos de conquista y asimilación de este territorio por parte de Roma. El proyecto está financiado por la Comisión Europea a través del proyecto Finisterrae, liderado por el arqueólogo de la Universidad de Exeter João Fonte y cuenta con el apoyo financiero y logístico del Ayuntamiento de Montalegre, Junta de Freguesia de Tourém, Ecomuseo de Barroso y el Ayuntamiento de Calvos. de Randín.

Talud del recinto

Dominio sobre el valle
El sitio de Alto da Raia ha sido identificado mediante el procesamiento del análisis de datos LiDAR proporcionado por el Instituto Geográfico Nacional (IGN) a través del Plan Nacional de Ortofotografía Aérea, que en la última década está facilitando la localización de numerosos sitios arqueológicos. Los datos permitieron descubrir un recinto fortificado de casi tres hectáreas de extensión que domina el valle del río Salas. Se aprecia un talud de tierra que se conserva en tres de las caras del recinto defensivo. Además, puede haber un foso externo que complementaría esta defensa en el exterior. La morfología del talud, el tamaño y la disposición del recinto permiten sustentar la hipótesis de que se trata de un campamento militar romano. La intervención arqueológica, realizada en colaboración con la empresa Era-Arqueologia, buscará validar esta hipótesis.

Un proyecto de investigación a gran escala
La intervención de Alto da Raia forma parte del proyecto Finisterrae (https://cordis.europa.eu/project/id/794048), financiado por la Comisión Europea a través de una beca Marie Skłodowska-Curie (acuerdo 794048). Este ambicioso proyecto de investigación arqueológica tiene como objetivo conocer cuál fue el impacto de la primera romanización en el vasto territorio situado entre el sur de Galicia y el norte de Portugal. En este contexto, ya se han realizado dos intervenciones previas a lo largo de 2020 en los campamentos militares romanos de Alto da Pedrada (Soajo, Arcos de Valdevez) y Lomba do Mouro (Castro Laboreiro, Melgaço y Verea, Ourense), todos ubicados en la Reserva de la Biosfera transfronteriza da Gerês-Xurés.

Transmisión en vivo
La intervención se retransmitirá en directo en las redes sociales de romanarmy.eu. Los lunes, miércoles y viernes, el arqueólogo João Fonte hará conexiones en vivo desde Alto da Raia en el facebook corporativo de romanarmy.eu, permitiendo a los usuarios conocer la evolución de la intervención.

romanarmy.eu inicia intervenciones arqueológicas en los recintos fortificados de la sierra del Gerês-Xurés

Este lunes, los trabajos arqueológicos comenzarán en Alto da Pedrada, un recinto fortificado en buenas condiciones ubicado en Arcos de Valdevez, en la Serra do Soajo, en el corazón del Parque Nacional Peneda-Gerês. El objetivo científico es validar la hipótesis formulada por el colectivo de investigación romanarmy.eu en el que este sitio arqueológico se identifica como un campamento militar romano temporal. Sería el primero ubicado en el norte de Portugal y cerca de la frontera gallega.

Las intervenciones forman parte del proyecto Finisterrae financiado por la Comisión Europea a través de una beca individual Marie Skłodowska-Curie dirigida por João Fonte (Universidad de Exeter) y se llevarán a cabo entre el 3 y el 8 de agosto. Y en septiembre, dentro del mismo proyecto europeo, también se realizará una intervención arqueológica en el sitio de Lomba do Mouro, ubicado entre los municipios de Melgaço (Viana do Castelo, Portugal) y Verea (Ourense).

Ambos recintos fueron localizados por el colectivo romanarmy.eu entre 2017 y 2018, junto con el de Chaira da Maza (Lobeira, Ourense), lo que muestra la excepcional relevancia de la Reserva de Biosfera Transfronteriza Gerês-Xurés para comprender la presencia del ejército romano en el noroeste de la península ibérica. Los sitios se publicaron por primera vez en la publicación científica de referencia Mediterranean Archaeology and Archaeometry en 2019.

Alto da Pedrada
El recinto Alto da Pedra se encuentra a una altitud de 1416 metros, en el corazón del Parque Nacional Peneda-Gerês. Las condiciones especiales de aislamiento del sitio arqueológico, lejos de las carreteras y los asentamientos en el área, han facilitado la preservación de gran parte del recinto fortificado e incluso tres de sus puertas en clavícula características. Su paralelo más cercano en el noroeste de la península es el campamento romano de Penedo dos Lobos, en Manzaneda (Ourense) investigado por romanarmy.eu en el verano de 2018. El recinto, de pequeñas dimensiones (1,5 hectáreas) está delimitado por un muro de piedra de dos metros de ancho conservada en tres de los lados y se adapta a la topografía local.

El sitio fue identificado en 2018 a través del análisis de los datos LIDAR proporcionados por la Comunidad Intermunicipal Alto Minho. La intervención está financiada por el Municipio de Arcos de Valdevez y con la colaboración directa de la empresa Era-Arqueologia. El trabajo de campo busca fechar e contextualizar históricamente el sitio a través de la cultura del material recuperado y la recolección de muestras con miras a su datación absoluta a través de una colaboración con el Grupo de Investigación C2TN del Instituto Superior Técnico de Lisboa.

Las obras se transmitirán en vivo desde el sitio a través de Facebook Live y las diversas herramientas de comunicación de romanarmy.eu, lo que permitirá a los residentes y las partes interesadas conocer a manos de los arqueólogos el progreso del proyecto muy rápidamente.

El proyecto también cuenta con la colaboración de diferentes entidades locales: las Juntas Parroquiales de Soajo, Cabreiro y Gondoriz, pertenecientes al municipio de Arcos de Valdevez, y las Comisiones de Compartes dos Baldios de Soajo, Cabreiro y Gondoriz, propietarios de los terrenos. Las obras fueron aprobadas por la Direção Geral do Património Cultural y por la Direção Regional de Cultura do Norte. El Instituto da Conservação da Natureza e das Florestas también aprobó la intervención.

Roma no vino aquí a nada. Detrás de la conquista hay unos intereses que mueven al naciente Imperio a desplegar todas sus fuerzas sobre un pequeño rincón en los confines occidentales de Europa. Entre esos objetivos estaban los abundantes yacimientos de oro del Noroeste ibérico, especialmente ricos en zonas como la comarca leonesa de Cabreira. Con el fin de estudiar el impacto de la conquista y las profundas transformaciones que la siguen, el pasado mes de agosto nuestros compañeros Andrés Menéndez, Valentín Álvarez y David González excavaron en el poblado fortificado de El Castru (La Cuesta, León).

La intensísima actividad minera de este territorio en los siglos I y II d.C., con complejos productivos tan notables como los de las faldas del Teleno, implicó unos cambios radicales en los poblados preexistentes y la fundación de otros asentamientos nuevos. El importante recinto fortificado de El Castru no fue ajeno a ello, a la vista de las abundantísimas escorias de hierro localizadas en su entorno. Por esta razón fue escogido para abrir un sondeo valorativo que pudiera dar pistas acerca de su potencial arqueológico, que se mostró impresionante. Hasta el momento, la breve campaña realizada este verano permitió sacar a la luz parte de una estancia que, a juzgar por la gran cantidad y tipología de los materiales encontrados, puede considerarse un almacén de época romana.

La intervención ha sido financiada por el Ayuntamiento de Truchas, la Junta Vecinal de La Cuesta y el Instituto Leonés de Cultura de la Diputación de León. Actualmente los materiales están en proceso de estudio y se está considerando la preparación de nuevas campañas dados los excelentes resultados obtenidos.
Como complemento a la excavación se ha realizado una prospección del territorio que facilitase la contextualización del yacimiento. Esto nos ha permitido localizar e inventariar para su protección un nuevo campamento militar temporal romano en el valle del río Eria.

Penedo dos Lobos: próximo obxectivo de investigación

O verán de romanarmy é un non parar! Entre o 20 e o 26 de agosto estaremos traballando nun dos recintos militares máis interesantes aparecidos nos últimos anos: Penedo dos Lobos, no concello de Manzaneda. O noso compañeiro e investigador do Instituto de Ciencias do Patrimonio (Incipit) do CSIC João Fonte, dirixirá o equipo que investigará entre o 20 e o 26 de agosto de 2018 un dos recintos militares de campaña mellor conservados do noroeste peninsular. O obxectivo é estudar en detalle a morfoloxía do xacemento e o seu encaixe no proceso de conquista e control do noroeste peninsular por parte do Imperio Romano. A campaña está promovida polo Instituto de Ciencias do Patrimonio (Incipit) do CSIC, o concello de Manzaneda, e o Grupo de Investigación Síncrisis, do Departamento de Historia da Universidade de Santiago de Compostela.

Continue Reading

General perspective of the Orăştie Mountains (photo credit Dr. Ioana Oltean)

At the moment I’m doing fieldwork in Romania as part of a collaboration project between the University of Exeter, UK (Dr. Ioana Oltean) and the Babeş-Bolyai University of Cluj-Napoca, Romania (Prof. dr. Gelu A. Florea), and within the framework of my current postdoctoral project.

Continue Reading

We are back in the lands of the Odra-Pisuerga. As you may remember, we explored some Roman military structures located in the area of Sasamón (Burgos) in August 2017, always under the impressive presence of Cerro Castarreño. At its summit there is an oppidum – a large hillfort – which our colleague Jesús García began to survey in 2008 for his doctoral thesis, recovering then numerous material evidences related to the Second Iron Age. In addition, the aerial photographs taken in 2011 and 2012, the geophysical survey of 2017 and a new flight with drone in 2018 revealed the presence of some anomalies in one of the plateau’s corners which could correspond to a trench and a stone wall. This possible fortification is of great interest to us, since this region played an important role in the early stages of the Astur-Cantabrian Wars (29-19 BC), as various classical authors mention. Therefore, we are interested in understanding the occupation sequence and abandonment of this pre-Roman settlement (probably the Segisama of the Turmogi people) in a context of an already attested heavy Roman military presence.

Continue Reading

El trabajo de laboratorio de romanarmy.eu no es sólo arqueológico! Seguimos procesando datos sobre nuestra intervención en el campamento romano de A Penaparda (A Fonsagrada). Ya sabéis que en nuestro colectivo no sólo tratamos de innovar con tecnologías para localizar sitios arqueológicos, sino también en el propio proceso de comunicación.

Aquí os presentamos nuestro primer vídeo en 360º, en el que tú estás en el centro de nuestra experiencia arqueológica. Es un experimento audiovisual que te lleva a nuestro trabajo en A Fonsagrada, siguiendo el camino del equipo desde el bar en el que desayunamos hasta el coche en el que marchamos del campamento. Nos puedes ver interpretando los sondeos, y también las estructuras que se distinguían sobre el terreno.

Intentamos sacar provecho de algunas de las posibilidades de la tecnología de grabación en 360º y ver cómo nos pueden ayudar a contar mejor la práctica de la arqueología. Aún es un experimento, en el que debemos mejorar muchas cosas, pero es una de las primeras experiencias en España (que nosotros sepamos) en emplear esta técnica para contar historias de trabajo de campo en arqueología. Y ya os adelantamos que no será la última.

< strong>¿Cómo verlo?strong>

Pues de muchas maneras. La mejor es con el móvil, unas gafas de realidad virtual y unos auriculares. Esa es la manera de estar más cerca de nosotros en el vídeo. 😉 Pero también con el móvil, si lo mueves a tu redor, podrás experimentar también la dimensión espacial.

Santiago de Compostela, Friday 29th September 2017. Archaeologists from different European universities and research institutions bring together by the collective romanarmy.eu will study a Roman camp located in the Galician town of A Fonsagrada (Lugo) during the first week of October. This site was discovered by the end of 2015 and named A Penaparda after the hill where it is placed (865 m above sea level). The enclosure delimits an area of about 10 ha, circa 12 football pitches, and it is therefore one of the largest examples of temporary camps in Galicia. However, part of belongs nowadays to the neighbouring town of Santa Eulalia de Oscos, Asturias. The project, promoted by A Fonsagrada Twn Council and the Lugo Provincial Government, is managed by Síncrisis research group (Department of History, University of Santiago de Compostela) and also supported by the Institute of Heritage Sciences (Incipit, CSIC).

Part of a military route

According to the researchers, the enclosure of A Penaparda would be a Roman temporary camp of early imperial times (centuries I BC-III AD), and it is large enough to have garrisoned an entire legion (ca. 5000 men). The site is nowadays quite deteriorated due to the agricultural activities, and that makes it practically invisible on surface. Fortunately, the use of aerial photographs and LiDAR technology has allowed the detection of its playing card shape and of some of the original accesses to the fortification, which show the classical clauiculae features.

The archaeologists think that A Penaparda could be part of a route across the Asturian-Galician Mountains used by a major Roman military detachment. The aim of the archaeological campaign will a better chronological characterisation of this camp. A study on A Penaparda and other new military sites in Galicia will be soon released in the next number of Gallaecia, a journal published by the Department of Historia of the University of Santiago de Compostela.

Unha nova visión da conquista romana do noroeste peninsular
Romanarmy.eu is a research collective integrated by several archaeologists, researchers, professors and other Heritage professionals coming from research institutions such as the universities of Santiago de Compostela, Oviedo (Spain), Braga (Portugal), Durham, Exeter, Newcastle, Edinburgh (UK) or Leiden (The Netherlands). Their main goal is to study the Roman military presence in NW Iberia, stressing the historical phenomena and episodes linked with the conquest of these territories in Augustan times. Until nt so many years ago, the study of the Roman Army in this region was focused on territories such as Asturias, Cantabria or León, but the collective has been able to locate several previously unknown Roman sites in Galicia too.

Dissemination activities
Among the dissemination activities planned for this campaign, we can stress the daily live broadcast from the site by using Facebook Live, or other communication experiments, such as the 360º recording of a brief archaeological documentary to be visualised by using VR glasses. You can also read the news on the collective’s website: www.romanarmy.eu.

Some local events have been also planned in order to reinforce the scientific diffusion of these archaeological activities: on Friday 6th, a lecture will take place at the Os Chaos Conference Hall at 19:00 UTM+2, and on Saturday 7th October, a guided visit to the site will start from the parish church of San Cibrán da Trapa at 11 UTM+2

Análise visual de Outeiro de Circo. Foto: Rebeca Blanco

Exactamente iso foi o que pensamos nada máis chegar á casa, logo de descargar todas as cousas no laboratorio, gardar equipos e ferramentas e, por suposto, darlle unha lavada ao coche, que trouxo consigo medio val do Támega en forma de po. Rebeca adoita facer un cálculo, moi polo aire, segundo o cal por cada semana de traballo en campo correspóndense tres de gabinete, isto é, de procesado dos datos recollidos. Pero claro, falamos de semanas correntes, eses unicornios brancos con xornadas diarias de 8 horas, practicamente inexistentes en arqueoloxía.

Queda moito por facer, por iso foi importante organizarse canto antes. En primeiro lugar tivemos que xuntar todos os datos recompilados en campo e comprobar que non faltase nada. Por un lado, revisáronse as notas de campo, os rexistros de materiais, os datos do GPS e as fotografías… procurando que todo fose accesible en formato dixital; por outro comprobouse que as pezas e mostras recollidas estivesen ben identificadas, pensando no seu procesado posterior.


Puntos GPS obtidos no Outeiro de Arnás

E aí comezou o verdadeiro reparto de tarefas. João xestiona nestes momentos todos os aspectos relacionados coa toma de puntos co GPS submétrico. A maioría deses puntos tomáronse co obxectivo de elaborar modelos dixitais do terreo, cos que se poderán elaborar desde planimetrías ata modelos 3D dos sitios prospectados. Outros refírense ás evidencias materiais documentadas sobre o terreo, o que nos permitirá coñecer non só os lugares onde apareceron, senón tamén saber os motivos polos que se producen esas acumulacións dentro dos sitios.

De forma complementaria, Manuel procesa toda a documentación gráfica obtida co dron, centos de fotografías que non so nos permiten ter una perspectiva totalmente diferente dos sitios, senón que tamén servirán para elaborar novos modelos dixitais. O outro día andaba argallando como presentar de forma máis didáctica estes mesmos modelos.


Modelo 3D do Outeiro de Arnás (sen texturas)

Comentábame onte Rebeca que as mostras xa están preparadas para a súa análise e que Erik, inseparable da improvisada forcada artesanal que trouxo de Arnás, comezará nos próximos días o proceso de fotografado en detalle e documentación dos materiais. Consciente dos prazos que nos marcan as autoridades, coordina ela agora tamén o informe valorativo que teremos que entregar nun mes escaso. Nel explicarase con detalle todo isto que vos vimos contando desde o inicio dos traballos: localización dos sitios, métodos e técnicas usados, descrición das estruturas e materiais, etc.

E aquí é onde me atopo eu, a máis de 1500 qm de Verín, traballando nese mesmo informe. E mentres escollo algunhas fotografías para ilustrar un capítulo que veño de redactar, vexo tamén outras imaxes, máis informais, que me fan recordar o agarimo co que fomos acollidos. Afástame destes pensamentos unha serie de mensaxes no grupo de whatsapp. Parece ser que o equipo, revisando algúns artigos, atopou algúns paralelos arqueolóxicos interesantes que nos axudarán a comprender mellor o Alto do Circo e Outeiro de Arnás. Estamos afeitos a traballar así, en tempo real, coa seguridade de que cada día esconde algo novo e coa secreta ilusión de que os nosos pasos nos volvan levar ao Támega.

Por José Manuel Costa